TOKHA LIVE
टोखा लाइभ। १३ वैशाख २०८०
काठमाडौं । हाम्रो देशमा कारागारमा क्षमताभन्दा बढी कैदीबन्दी राखिएको गुनासो सुनिने गरेको छ । तर, विश्वमा एउटा यस्तो देश छ, जहाँ जेलहरू खाली भएका छन्। स्क्यान्डिनेभियाली देश नेदरल्याण्डमा अपराध दर यति घटेको छ कि त्यहाँ जेलको आवश्यकता घट्दै गएको छ ।
तथ्याङ्क अनुसन्धान विभागका अनुसार सन् २०२१ मा नेदरल्याण्डको प्रति १ लाख जनसंख्यामा करिब ५३ अपराध भएको थियो । सन् २०२० मा यो संख्या ५८ थियो। पछिल्लो २ दशकयता यहाँ अपराधको ग्राफ तीव्र गतिमा घट्दै गएको छ । यो सन् २०१६ मा सबैभन्दा कम थियो, जब प्रति १ लाख जनसंख्यामा ५१ जनाले मात्र अपराध गरेका थिए। यी अपराध हत्या, बलात्कारजस्ता गम्भीर अपराध होइनन्, छिटफुट प्रकारका हुन्छन् ।
अर्कोतर्फ, कारागार प्रणालीमा काम गर्ने अनलाइन डाटाबेस संस्था वर्ल्ड प्रिजन ब्रिफका अनुसार भेनेजुएलामा संसारमा सबैभन्दा बढी अपराध हुने गरेको छ। यहाँ हरेक १ लाख जनसङ्ख्यामा ९२ जनाको हत्या हुन्छ । यो त हत्या मात्रै हो, बाँकी चोरी, डकैती, कुटपिट, नशाजस्ता अपराध बढी छन् ।
नेदरल्याण्डमा जेल खाली हुनुको पछाडिको कारण अपराध कम हुनु मात्र होइन, अन्य धेरै कारण पनि छन् । युनिभर्सिटी अफ लण्डनको इन्स्टिच्युट फर क्रिमिनल पोलिसी रिसर्चले यस विषयमा अनुसन्धान गरेको थियो । जसनुसार, डच अदालतहरूले विरलै कैदीहरूलाई जेल सजाय सुनाउँछन्। अपराध बढी गम्भीर हुने र अपराधिक समाजमा बढी हानि पुर्याउन सक्ने अवस्थामा मात्रै यस्तो सजाय दिइन्छ ।
नेदरल्याण्डमा, ५५ प्रतिशत हिरासतमा सजायले एक महिना भन्दा कम जेलमा पुर्याउँछ, जबकि तीन चौथाईले तीन महिनासम्म पुर्याउँछ। यसको मतलब यो हो कि ट्रायल पूर्व हिरासतमा रहेका धेरै अपराधीहरू आफ्नो सजाय पूरा गरेर जेल जानुको सट्टा घर फर्कन्छन्। धेरैजसो कैदीहरूलाई जरिवाना गरिन्छ, वा सामुदायिक सेवामा खटाइन्छ, जस्तै सरसफाइ, रूख रोप्ने, वा अस्पतालहरूमा प्रशासनिक सेवाहरू प्रदान गर्ने।
बन्दीलाई परिवारसँग जोड्न नेदरल्याण्ड सरकारले नयाँनयाँ प्रयोग गरिरह्यो । त्यहाँ, कैदीहरूलाई रातमा एक निश्चित समयको लागि इन्टरनेट दिइन्छ ताकि उनीहरूले आफ्ना बच्चाहरूलाई गुडनाइट कथाहरू सुनाउन वा परिवारसँग कुरा गर्न सकून्। कारागारका वार्डनले कैदीहरूलाई नम्बरको सट्टा नामले बोलाउँछन्। यी सबै कुरा एक प्रकारको थेरापी हुन् जसले गर्दा जेलबाट निस्किएपछि कैदीहरू तुरुन्तै समाजमा सामेल हुन सक्छन्।
डच प्रशासनले जेलमा लामो समय बस्नु कैदीको मानसिक स्वास्थ्यका लागि नराम्रो हुने र रिहा भएपछि थप गडबडी हुन सक्ने विश्वास गरेको छ। यस्तो सोचको कारण त्यहाँको लिडेन विश्वविद्यालयको अनुसन्धान हो। यसको क्राइमनोलोजी विभागले इलेक्ट्रोनिक अनुगमन प्रणाली (ट्रयाकर) मार्फत सामुदायिक सेवा गर्ने अपराधीहरूले ६ महिनादेखि एक वर्षसम्म जेल सजाय भोगेका अपराधीहरूको तुलनामा अपराध गर्ने सम्भावना कम रहेको स्वीकार गरेको छ।
कैदीहरूको लागि इलेक्ट्रोनिक एङ्कल निगरानी प्रणाली छ। यस्तो उपकरण उनको खुट्टामा लगाइन्छ, ताकि स्थान पत्ता लगाउन सकिन्छ। यसपछि उनीहरु मूलधारमा छाडिन्छन् । यो यन्त्रले रेडियो फ्रिक्वेन्सी सिग्नल पठाउँछ। अपराधी आफ्नो तोकिएको सीमाभन्दा बाहिर गएमा प्रहरीलाई सूचना प्राप्त हुन्छ ।
कारागारमा कैदीबन्दीको संख्या घट्दै गएको देखेर सन् २०१६ मा डच सरकारले खाली रहेका कारागार बन्द गरी करारमा दिने वा बेच्ने निर्णय गरेको थियो । कतिपयमा रेस्टुरेन्ट र अफिस चल्न थालेका छन् ।
केही जेलहरूलाई शरणार्थी शिविरमा परिणत गरियो, जहाँ सिरियाली वा अन्य देशबाट आएका शरणार्थीहरूलाई राखिएको थियो। जसका कारण कारागारमा कार्यरत कर्मचारीहरु बेरोजगार हुन थालेका छन् । यसको समाधानको रूपमा, नेदरल्याण्ड्सले एउटा अनौठो तरिका फेला पारेको छ। जेल भरिएका नर्वेलगायत छिमेकी मुलुकका कैदीहरू भाडामा लिन थालेका छन् ।
नेदरल्यान्ड्सको उत्तरी भागमा रहेको गाउँ भिनहौसेनको सम्पूर्ण अर्थतन्त्र र त्यसको वरपर जेलबाटै चल्छ। त्यहाँ एक जेल संग्रहालय छ। साथै, त्यहाँ बस्ने मानिसहरू जेलमा कुनै न कुनै रूपमा काम गर्छन्। यहाँका खाली कारागारहरू केही वर्षको लागि नर्वे सरकारलाई भाडामा दिइएको थियो।
नर्वेको भीडभाड भएको जेलमा हजारौं कैदीहरू थुनिएका थिए। उनीहरूलाई नेदरल्याण्ड पठाइयो । यसलाई दुवै देशका लागि विन-विन स्थिति मानिएको थियो। नेदरल्यान्ड्सका कारागारका कर्मचारीहरूले रोजगारी जारी राख्नेछन् र नर्वेमा कैदीहरूले ठाउँ र सुधारको अवसर पाउनेछन्।
अध्यक्ष प्रकाशक तथा सम्पादक
सानुराज डंगोल
सूचना विभाग दर्ता प्रमाण पत्र नं- २३६५/
०७७-७८
